بررسی اثرات زیست محیطی آلودگی نفت و فلزات سنگین بر تنوع زیستی

مقدمه

سالانه در دنیا حدود ۶ میلیون تن نفت وارد محیط زیست می‌شود. این آمار حقیقتی است که هرچند با کمی دقت، ابعاد فاجعه‌آمیز آن مشخص می‌شود اما نشت و گسترش آلودگی‌های نفتی در بخش‌های مختلف صنعت نفت اعم از مناطق تولید نفت، پالایشگاه‌ها و خطوط حمل و نقل در اثر ناکارآمدی فرآیندها و بروز سوانح امری اجتناب‌ناپذیر است، بخصوص آن‌که این آلاینده‌ها علاوه بر به خطر انداختن سلامت انسان‌ها، لطمات زیادی نیز برای محیط زیست به همراه دارند. اگر چه پیشگیری و جلوگیری از انتشار و نشت آلودگی، همواره بهترین راهکار بوده است،اما واکنش سریع و مناسب در هنگام وقوع حادثه، مستلزم داشتن آگاهی و دانش کافی در مورد روشهای مختلف جمع آوری آلودگی‌هاست. تبخیر ترکیبات نفتی،استفاده از تکنیک خلاء جذب و جداسازی از سطح آب توسط انواع مختلفی از جاذب ها به خصوص جاذب های تهیه شده با استفاده از فناوری نانو، استفاده از عوامل بیولوژیکی و میکرواورگانیسم‌ها برای تجزیه هیدروکربن ها، بکارگیری تکنولوژی لیزر، جداسازی فیزیکی به کمک کف گیر و تبدیل آلودگی های نفتی به ترکیبات دیگر با روشهایی چون فتواکسیداسیون از مهم ترین روشهای جمع آوری، حذف و پاکسازی آلودگی های نفتی از دریا می باشد که در این تحقیق بدان پرداخته شده است. آلودگی‌های نفتی اثراتی بر روی موجودات و محیط می‌گذارد که عبارتند از: اثر آلودگي نفتي بر باكتري‌هاي دريايي، اثر آلودگي نفتي بر پلانكتونهاي دريايي و گیاهان آبزی، اثرات آلودگي نفتي بر ارگانيزهاي ناحيه بنتيك (كف دريا)، اثر آلودگي نفتي بر ماهي ها، اثرات آلودگی نفتی بر پرندگان دریایی، اثرات آلودگي بر ماهيگيري و شيلات و سایر موارد اثر می گذارد.

 با توجه به اینکه نفت حاوی مواد شیمیایی خطرناکی نظیر بنزن، تولوئن، اتیل بنزن، زایلن، نفتالن و غیره است، می تواند برای سلامت گیاهان، جانوران و انسان مضر باشد. آلودگی نفتی حاصل از نشت نفت یک پدیده غیر منتظره می باشد که در اثر فرایندی غیر عمدی موجب می گردد. این امر در اثر تصادف نفتکش ها، نشت مسیرهای ارتباطی، نشت یا انفجار سکوهای نفتی و دیگر وقایع موجب می گردد. در این مواقع اولین اقدام کنترل نشتی نفت می باشد. در خصوص جلوگیری و برطرف کردن نفت نشت کرده راهکارهای متفاوتی وجود دارد که بسته میزان آلودگی مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته زمانی که نفت نشت می کرد نفت انتشار یافته را آتش می زدند که اثرات مخرب زیادی بر محیط زیست می گذاشت که مهم ترین آن آلودگی شدید هوا در آن منطقه می شد.امروزه جهت کنترل نشت نفت و از بین بردن نفت منتشر شده از روش هایی استفاده می شود که کمترین آلایندگی را برای محیط داشته باشد، و هر چه سریع تر این آلودگی را بر طرف سازد. این روش ها معمولا توسط مراجع زیربط مورد تایید قرار گرفته است.نفتی که منتشر می شود دارای ترکیب هیدروکربنی می باشد که تاثیر مخربی بر روی محیط زیست دارد. در این میان هیدروكربنهای حلقوی یا آروماتیك كه نقطه جوش پایین دارند خطر بیشتری دارند. بنزن، تولوئن و گزیلن از این جمله می باشند. سمیت نفتالین و فنانترین برای ماهیها از سه تركیب قبل نیز بیشتر است. تركیبات آروماتیك بیش از هیدروكربنهای اشباع در آب محلول هستند. بنابراین موجودات ممكن است بدون تماس مستقیم با نفت، در اثر تماس با آب آلوده شده از این مواد محلول، دچار مسمومیت گردند. خوشبختانه این تركیبات فرار بوده و آثار آنها با گذشت زمان كاهش می یابد.بطور كلی یك توده بزرگ آلودگی نفتی رها شده در دریا، در زمانی كوتاه (چند دقیقه تا چند ساعت) طیف وسیعی از موجودات دریایی را دچار مسمومیت و مرگ می كند. اجساد ماهیها و خرچنگها به خطوط ساحلی كشیده می شود. آثار درازمدت غلظتهای كم این آلودگیها در زمان طولانی تری خود را نمایان می كند. لایه های نازك نفت می تواند سموم محلول در چربی مانند آفت كشها را در خود حل كرده و غلظت آنها را به چندین برابر غلظت در آب و بالاتر از حد قابل تحمل موجودات برسانند. مورد استفاده غذایی انسان قرار می گیرد نیز منتقل و از این طریق در بدن او تجمع می یابد. کشور ما نیز جزو کشورهای نفت خیز جهان محسوب می شود و از این خسارات بی نصیب نمانده است. در طی سالیان گذشته چاه های نفت در مناطق نفت خیز نشت کرد و در اثر آن میلیون ها بشکه نفت وارد منطقه شد و صدها هکتار زمین و آب را آلوده کرد. علاوه بر این قطعاً در مناطق نفت خیز کشور نظیر خوزستان آبها ی زیرزمینی نیز در اثر فعالیت های انسانی و طبیعی دچار آلودگی می شوند ولی متاسفانه آمار دقیقی از میزان آلودگی نفتی در این مناطق در دست نیست.